Το Πέσαχ και η έξοδος από την Αίγυπτο
Το Πάσχα των Εβραίων ονομάζεται Πεσάχ (Pesach) και αποτελεί μία από τις σημαντικότερες εβραϊκές γιορτές. Δεν έχει καμία σχέση με τη σταύρωση ή ανάσταση όπως στον χριστιανισμό. Το Πεσάχ τιμά την απελευθέρωση των Ισραηλιτών από τη σκλαβιά στην Αίγυπτο, σύμφωνα με τη βιβλική αφήγηση της Εξόδου.
Ιστορικό υπόβαθρο – Η Έξοδος
Η αφήγηση προέρχεται από το Βιβλίο της Εξόδου (Έξοδος) στην Παλαιά Διαθήκη. Οι Ισραηλίτες είχαν μεταναστεύσει στην Αίγυπτο κατά την εποχή του Ιωσήφ, ωστόσο σταδιακά υποδουλώθηκαν και ζούσαν σε καθεστώς καταπίεσης. Ο Θεός κάλεσε τον Μωυσή να οδηγήσει το λαό στην ελευθερία.
Ο Φαραώ αρνήθηκε να ελευθερώσει τους Εβραίους, οπότε ο Θεός έστειλε δέκα πληγές στην Αίγυπτο. Η τελευταία πληγή ήταν ο θάνατος των πρωτότοκων παιδιών, αλλά οι Ισραηλίτες γλίτωσαν επειδή σημάδεψαν τα σπίτια τους με αίμα αρνιού. Ο Άγγελος του Θανάτου “πέρασε πάνω από” (pesach = πέρασε) τα σπίτια τους. Από αυτό προέρχεται και το όνομα της γιορτής.
Μετά την πληγή, ο Φαραώ επέτρεψε την έξοδο των Ισραηλιτών, οι οποίοι διέσχισαν την Ερυθρά Θάλασσα και ξεκίνησαν την πορεία τους προς τη Γη της Επαγγελίας.
Θρησκευτική σημασία
Το Πεσάχ είναι πάνω απ’ όλα γιορτή ελευθερίας και πίστης. Συμβολίζει την πίστη του εβραϊκού λαού στον Θεό και τη λύτρωση από την καταπίεση. Είναι μια υπενθύμιση ότι ο Θεός επεμβαίνει στην ιστορία για να σώσει τον λαό Του.
Η γιορτή διδάσκει την αξία της μνήμης, της ευγνωμοσύνης και της υπακοής, ενώ έχει κεντρική θέση στην ταυτότητα του εβραϊκού λαού.
Πότε και πώς γιορτάζεται το Πεσάχ
Η γιορτή κρατά επτά ημέρες στο Ισραήλ και οκτώ ημέρες στη Διασπορά (εκτός Ισραήλ). Αρχίζει τη 14η ημέρα του μήνα Νισάν, που συνήθως πέφτει Μάρτιο ή Απρίλιο.
Προετοιμασίες
Πριν ξεκινήσει το Πεσάχ, οι εβραϊκές οικογένειες καθαρίζουν εντελώς το σπίτι τους από κάθε ίχνος χαμέτς (chametz) — δηλαδή τροφές που περιέχουν μαγιά ή έχουν φουσκώσει (όπως ψωμί, μπύρα, δημητριακά).
Η κατανάλωση τέτοιων τροφών απαγορεύεται αυστηρά κατά τη διάρκεια του Πεσάχ, γιατί οι Ισραηλίτες έφυγαν βιαστικά από την Αίγυπτο και δεν πρόλαβαν να αφήσουν το ψωμί να φουσκώσει.
Το Σέντερ του Πάσχα – Η κεντρική τελετή
Το σημαντικότερο μέρος της γιορτής είναι το Πασχαλινό Δείπνο, που ονομάζεται Σέντερ (Seder). Γίνεται στο σπίτι, το πρώτο ή τα δύο πρώτα βράδια της γιορτής.
Κατά τη διάρκεια του Σέντερ:
Διαβάζεται η Haggadah, ένα ειδικό βιβλίο που αφηγείται την Έξοδο.
Γίνονται ερωτήσεις από τα παιδιά για να διδαχθούν την ιστορία.
Καταναλώνονται συμβολικές τροφές όπως:
Ματσά (matzah): άζυμο ψωμί, σύμβολο της φυγής
Μαρόρ (maror): πικρά χόρτα που θυμίζουν την πίκρα της σκλαβιάς
Χαρόσετ (charoset): πάστα από φρούτα και ξηρούς καρπούς, που θυμίζει τη λάσπη των τούβλων
Ζερούα (z’roa): κόκαλο αρνιού, συμβολίζει τη θυσία
Κάραπας (karpas): μαϊντανός ή σέλινο βουτηγμένο σε αλμυρό νερό, που θυμίζει τα δάκρυα
Το δείπνο συνδυάζει ιστορική μνήμη, τελετουργία και οικογενειακή παράδοση, μεταφέροντας τις αξίες της ελευθερίας από γενιά σε γενιά.
Άλλα έθιμα και παραδόσεις
Τέσσερα ποτήρια κρασί πίνουν οι συμμετέχοντες στο δείπνο, σε διάφορα σημεία της Haggadah.
Υπάρχει ένα επιπλέον ποτήρι στο τραπέζι, αφιερωμένο στον Προφήτη Ηλία, που λέγεται πως θα επιστρέψει για να φέρει τη λύτρωση.
Τα παιδιά παίζουν με το αφικόμεν, ένα κομμάτι άζυμου ψωμιού που κρύβεται, και το βρίσκουν για να πάρουν δώρο.
Τι τρώνε κατά τη διάρκεια του Πεσάχ;
Εκτός από το Σέντερ, κατά τη διάρκεια των επόμενων ημερών, οι Εβραίοι αποφεύγουν:
ψωμί και αρτοσκευάσματα,
μακαρόνια, δημητριακά με μαγιά,
αλκοολούχα ποτά από δημητριακά (όπως μπύρα ή ουίσκι).
Αντ’ αυτού καταναλώνουν:
ματσά σε πολλές παραλλαγές,
φρούτα, λαχανικά, κρέας και ψάρι,
εδέσματα ειδικά φτιαγμένα για το Πεσάχ.
Παγκόσμια σημασία
Το Πεσάχ γιορτάζεται από εκατομμύρια Εβραίους σε όλο τον κόσμο και είναι μια γιορτή με έντονο πολιτιστικό και πνευματικό χαρακτήρα.
Είναι μια υπενθύμιση της ανάγκης για ελευθερία, αξιοπρέπεια και πίστη, όχι μόνο για τον εβραϊκό λαό αλλά και για όλη την ανθρωπότητα.
Συμπερασματικά
Το Εβραϊκό Πάσχα (Πεσάχ) δεν είναι μια απλή γιορτή. Είναι ένα σύμβολο αντίστασης, ελπίδας και θεϊκής παρέμβασης. Μέσα από τις τελετουργίες, το φαγητό και τις οικογενειακές παραδόσεις, το Πεσάχ διατηρεί ζωντανή την ιστορία της Έξοδου και τις αξίες που αυτή πρεσβεύει.
Στο επίκεντρο βρίσκεται η πίστη στην απελευθέρωση — είτε αυτή είναι σωματική, είτε πνευματική, είτε κοινωνική. Κι αυτό το μήνυμα παραμένει διαχρονικά επίκαιρο.
