Το Νησί της λίμνης Παμβώτιδας στα Ιωάννινα, γνωστό απλά ως “Νησί των Ιωαννίνων”, φιλοξενεί μια πλούσια μοναστική παράδοση με επτά ιστορικά μοναστήρια. Αυτά τα μοναστήρια, χτισμένα κυρίως μεταξύ του 13ου και 17ου αιώνα, αποτελούν σημαντικά δείγματα βυζαντινής και μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής και τέχνης.
1. Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπηνών (ή του Σπανού): Ιδρύθηκε το 1292 από τον Μιχαήλ Φιλανθρωπηνό και θεωρείται το σημαντικότερο μοναστήρι του νησιού. Είναι γνωστή για τις εξαιρετικές τοιχογραφίες της, έργα του 16ου αιώνα, που απεικονίζουν φιλοσόφους της αρχαιότητας, κάτι σπάνιο για εκκλησιαστική τέχνη. Η μονή βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού, σε βραχώδες ύψωμα.
2. Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Στρατηγοπούλου (ή Ντίλιου): Χτισμένη στη βορειοανατολική πλευρά του νησιού, κοντά στη Μονή Φιλανθρωπηνών, η μονή αυτή ιδρύθηκε από την οικογένεια Στρατηγοπούλου τον 13ο αιώνα. Αργότερα, κατά την οθωμανική περίοδο, συντηρήθηκε από την οικογένεια Ντίλιου, από την οποία πήρε και το δεύτερο όνομά της. Το καθολικό της μονής διαθέτει αξιόλογες τοιχογραφίες.
3. Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου των Μεθοδαίων (ή Ελεούσης): Αρχικά αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, η μονή αυτή μετονομάστηκε σε Ελεούσα. Χτίστηκε πιθανώς τον 16ο αιώνα και λειτούργησε ως ιερατική σχολή από το 1872 έως το 1922. Βρίσκεται στη νότια πλευρά του νησιού και είναι γνωστή για τις όμορφες τοιχογραφίες της.
4. Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία: Χτισμένη στο ψηλότερο σημείο του νησιού, η μονή αυτή είναι αφιερωμένη στον Προφήτη Ηλία. Οι πληροφορίες για την ιστορία της είναι περιορισμένες, αλλά πιστεύεται ότι ιδρύθηκε κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο. Καταστράφηκε το 1822 και ανακατασκευάστηκε λίγα χρόνια αργότερα, ενσωματώνοντας αρχιτεκτονικά στοιχεία του παλαιότερου ναού.
5. Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος: Βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του νησιού και χτίστηκε πιθανώς στις αρχές του 17ου αιώνα. Η μονή αυτή είναι γνωστή για τις δυτικότροπες τοιχογραφίες της. Μετά την καταστροφή της το 1822, ενσωματώθηκε στη Μονή Ελεούσης.
6. Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου (ή του Προδρόμου): Χτισμένη στις αρχές του 16ου αιώνα, η μονή αυτή βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά του νησιού. Διαθέτει σπάνια αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και αξιόλογες τοιχογραφίες.
7. Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος: Γνωστή ως το μέρος όπου δολοφονήθηκε ο Αλή Πασάς το 1822, η μονή αυτή βρίσκεται κοντά στη Μονή του Προδρόμου. Σήμερα, τα κελιά της μονής φιλοξενούν συλλογή χειρογράφων και παλαιών εκδόσεων, καθώς και μουσείο της προεπαναστατικής περιόδου.
Αυτά τα μοναστήρια, με την πλούσια ιστορία και την αρχιτεκτονική τους, αποτελούν σημαντικά μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς των Ιωαννίνων και είναι ανοιχτά για τους επισκέπτες που επιθυμούν να τα εξερευνήσουν.
